ความเป็นมาของแก้วโป่งข่ามขุมแก้วแม่แกง

คำว่า แก้วโป่งข่าม หมายเอาหินแก้วขากบริเวณดอยต่าง ที่เกี่ยวข้องกับดอยโป่งหลวงในเขตตำบลแม่ถอด อำเภอเถิน จ ลำปาง แหฟล่งกำเนิดคือบริเวณเทือกดอยขุนแม่อาบ และขุนแม่อ่วม ขนดอยต่างๆ อันมีด้วยออกร ดอยแม่ผางวง ดอยห้วยมะบ้า ดอยห้วยตาด ดอยโป่งหลวง ดอยห้วยกิ่วตู่ ดอยโป่งแพง ดอยห้วยตาด และดอบผาแดง ในเทือกดอยขุนแม่อาบได้ให้กำเนิด ห้วยน้ำแม่แกง และห้วยแม่เติน น้ำห้วยแม่แกงกำเนิดแต่ดอยห้วยออกรู ของดอบขุนแม่อาบ ส่วนน้หห้วยแม่เตินกำเนิดแต่ดอยผาแดงระหว่างดอยขุนแม่อวบ และดอยขุนแม่อาบติดต่อกันเทือกเขาดังกล่าว เขตดอยพันวาที่กั้นแนวระหว่างเมืองเถินและเขตลี้จังหวัดลำพูน  โดยที่อาณาเขตของบ่อแก้วโป่งข่ามอะนโด่งดัง อยู่ที่ราบลุ่มดอยขุนแม่อาบและดอยผาแดงเป็นส่วนใหญ่ในหมูดอยทั้งปวงในระแวกนั้น กำเนิดเรื่องราวอันศักดิ์สิทธิ์ของแก้วโป่งข่าม อยู่ในศูนย์กลางพื้นที่ที่เรียกว่าดอยโป่งหลวง

คำว่า ?แก้วโป่งข่าม?   หมายเอาหินแก้วจากบริเวณดอยต่างๆที่เกี่ยวข้องกับเรื่องของดอยโป่งหลวงในเขตตำบลแม่ถอด   อำเภอเถิน จังหวัดลำปาง

       

  แหล่งกำเนิดคือบริเวณเทือกดอยขุนแม่อาบ   และขุนแม่อวม ขุนดอยต่างๆ อันมีด้วยห้วยออกรู ดอยแม่ผางวง ดอยห้วยมะบ้า ดอยห้วยตาด   ดอยโป่งหลวง ดอยห้วยกิ่วตู่ ดอยโป่งแพ่ง ดอยห้วยตาด และดอยผาแดง   ในเทือกดอยขุนแม่อาบได้ให้กำเนิดแต่ดอยห้วยออกรูของดอยขุนแม่อาบ   ส่วนน้ำห้วยแม่เตินกำเนิดแต่ดอยผาแดงระหว่างดอยขุนแม่อวบ และดอยขุนแม่อาบติดต่อกัน   เทือกเขาดังกล่าวคือ เขตดอยพันวาที่กั้นแนวระหว่างเมืองเถิน   เมืองลี้เขตจังหวัดลำพูน

     

  โดยที่อาณาเขตของบ่อแก้วโป่งข่ามที่เลื่องลือ   อยู่ในตอนลุ่มดอยขุนแม่อาบและจอมดอยผาแดงอันเป็นใหญ่ในจอมดอยทั้งปวงในละแวกนั้น   กำเนิดเรื่องราวอันศักดิ์สิทธิ์ของแก้วโป่งข่าม   อยู่ในศูนย์กลางพื้นที่ซึ่งเรียกกันว่าดอยโป่งหลวง   อันให้กำเนิดห้วยโป่งระหว่างช่องดอยโป่งหลวงและโป่งแพ่งติดต่อกัน   ห้วยโป่งไหลรวมสมทบกับห้วยมะบ้า   และห้วยแม่ผางวงลาดลงสู่บริเวณบ้านนาบ้านไร่รวมกับห้วยบ่อช้างล้วง น้ำห้วยแม่แก่ง   ลำน้ำห้วยแม่แก่งก็ไหลขนานกันคนละฟากดอย   ไปพบแม่น้ำวังที่บ้านสบเตินและบ้านสบแก่งของแม่น้ำวัง   ซึ่งแม่น้ำวังก็เป็นเส้นโลหิตใหญ่ของจังหวัดลำปางและอำเภอเถินนี้ด้วย

        

  เฉพาะห้วยแม่แก่ง   ที่จริงก็เป็นเพียงลำห้วยเล็กๆที่แทบมองไม่เห็นน้ำเมื่อเข้าฤดูแล้ง   แต่ด้วยระบบชลประทานแบบเหมืองฝายของชาวบ้านน้ำแม่แก่งได้มีส่วนป้อนน้ำเลี้ยงพื้นนาเขตบ้านเวียง   บ้านอุมลอง บ้านล้อมแรด บ้านท่านาง และบ้านสบคือของตำบลล้อมแรด   อันเป็นตำบลในเขตตั้งที่ว่าการอำเภอเถิน   ทั้งหมดอยู่ฝั่งตะวันตกของแม่น้ำวัง

  ตำบลแม่ถอด อยู่เหนือสุดของอำเภอเถิน   และตัวอำเภอเถิน ก็อยู่ใต้สุดของแผนที่จังหวัดลำปาง